ރައީސް ޑރ.މުޢިއްޒުގެ ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ 6 މަހުގެ ދުރުމިން، ބާކީ އޮތް 4 އަހަރާއި ބައި

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ.މުޙައްމަދު މުޢިއްޒުގެ ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ ހަ މަސްދުވަސް އިއްޔެ ނިމިގެންދިޔައީއެވެ. ނޮވެންބަރު 17، 2023 ވަނަ ދުވަހު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ ހުވައިކުރެއްވުމަށްފަހު، ފާއިތުވެގެން މިދިޔަ 6 މަހަކީ ރައީސަށް އަދި އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި މަސައްކަތްކުރައްވާ ބޭފުޅުންނަށްވެސް ފަސޭހަ 6 މަހަށްނުވާނެއެވެ. ނަމަވެސް މި މުއްދަތަކީ ސަރުކާރު ހިނގާނެ ގޮތާއި، ކުރިއަށް އޮތް ތަނުގައި ކަންކަން ހާސިލުވާނެ މިންވަރު ވަޒަންކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވިދާނެ ތަރާދެކެވެ. މުސްތަޤުބަލު ނިމުތަކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވިދާނެ ދުރުމިއެކެވެ.

ސަރުކާރުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް އޮތް ތަނުގައި ހިނގާނެ ގޮތް އަންދާޒާކުރުމަށްޓަކައި، ފާއިތުވި 6 މަސް ދުވަހުގައި ސަރުކާރުން ތަންފީޒުކުރި ސިޔާސަތުތަކަށް ބަލައިލާއިރު ފެންނަނީ ކޮންކަހަލަ ލިސާންތަކެއް ނުވަތަ އަލާމާތްތަކެއްތޯއެވެ؟

ރައީސް ޑރ.މުޢިއްޒު ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމާ ހަވާލުވެވަޑައިގެންނެވިއިރު ދިވެހި ދައުލަތުގެ މާލީ ހާލަތު އޮތީ ނާޒުކު ފައްތަރެއްގައެވެ. ދައުލަތުގެ ދަރަނި 124 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް އަރައި، ޤައުމީ އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ނިސްބަތުން 115 އިންސައްތައަށް ވާސިލުވެފައިވެއެވެ. އަހަރުން އަހަރަށް ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުގެ ޑެފިސިޓު ދިޔައީ ބޮޑުވަމުންނެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރު ނިމުނީ 12 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ޑެފިސިޓަކުންނެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރު ނިމުނުއިރު ބަޖެޓު ޑެފިސިޓު ނުވަތަ އާމްދަނީއަށްވުރެ އިތުރަށް ކުރީ ޚަރަދު 15 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް އަރައެވެ. މި އަދަދުތަކަކީ ބޭރުންނާއި އެތެރެއިން ދަރަންޏަށް ފައިސާ ހޯދައިގެން ހަމަޖައްސަންޖެހޭ އަދަދުތަކެވެ.

އޭގެ އިތުރަށް ދައުލަތުން އަމިއްލަ ވިޔަފާރިތަކަށް ދޭންޖެހި ނުދީ ހުރި ފައިސާގެ އަދަދު 9 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށްވަނީ އަރާފައެވެ. އެއީ ސަރުކާރުން އަމިއްލަ ފަރާތްތަކަށް ދޭންހުރި ފައިސާއެވެ. އަދި ދައުލަތުގެ ވިޔަފާރިތަކުން އަމިއްލަ ވިޔަފާރިތަކަށް ދޭންހުރި ފައިސާގެ އަދަދު އެތައް ބިލިއަނަކަށް އަރައެވެ.

ރައީސް ޑރ.މުޢިއްޒުގެ ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ 6 މަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި ކުރެއްވި އެންމެ މުހިއްމު ކަމަކީ މާލީ އިސްލާހުތަކެއް ތަންފީޒުކުރައްވަން ފެއްޓެވުމެވެ. އައިއެމްއެފް އަދި ވޯލްޑް ބޭންކުންވެސް ފާހަގަކުރި ގޮތުގައި މި ހޯމްގްރޯން ރިފޯމްސް ނުވަތަ އަމިއްލަ އިސްނެގުމަށް ރޭވި އިސްލާހުތަކުގެ ސަބަބުން ދައުލަތުގެ މާލިއްޔަތަށްހުރި ހިރާސްތައްވަނީ ކުޑަކުރެވިފައެވެ. އެ އިސްލާހުތަކުގެ ތެރެއިން ދައުލަތުގެ ޚަރަދުތައްވަނީ ކުޑަކުރެވިފައެވެ. އާމްދަނީ އަންނަނީ އިތުރުކުރެވެމުންނެވެ.

އެންމެ ބޮޑު އިސްލާހަކީ ދައުލަތުގެ ޚަރަދުތައް ސްޓްރީމްލައިން ކުރެވި ލިބޭ އާމްދަނީއަށްވުރެ ރިކަރަންޓު ޚަރަދުތައް އިތުރުވިޔަނުދިނުމަށް އަޅާފައިވާ ފިޔަވަޅުތަކެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރު ނިމުނުއިރު އާމްދަނީގެ ގޮތުގައި 31.8 ބިލިއަން ރުފިޔާ ލިބުނުއިރު 31.7 ބިލިއަން ރުފިޔާ ރިކަރަންޓު ޚަރަދުތަކަށް ހޭދަކޮށްފައިވެއެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރު 27.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ ލިބުނުއިރު ރިކަރަންޓު ޚަރަދުތަކަށް 27.9 ބިލިއަން ރުފިޔާ ޚަރަދުވިއެވެ. މި އަހަރުގެ މިހާތަނަށް 12.4 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ އާމްދަނީއެއް ހޯދުނުއިރު ރިކަރަންޓު ޚަރަދުތަކަށް ހޭދަކޮށްފައިވަނީ 11 ބިލިއަން ރުފިޔާއެވެ.

ޚަރަދުތައް ވަކި އުސޫލުތަކެއްގެ ތެރޭގައި ހިފަހައްޓައި ދައުލަތުގެ ފިސްކަލް ސިޔާސަތު ހަރުދަނާކުރެވުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަހަރުން އަހަރަށް އިތުރުވަމުން އައި ބަޖެޓު ޑެފިސިޓު މި އަހަރު ކޮންޓުރޯލުކުރެވިއްޖެއެވެ. މި އަހަރުގެ މިހާތަނަށް ބަޖެޓު ޑެފިސިޓަކީ 1.9 ބިލިއަން ރުފިޔާއެވެ. ފާއިތުވި އަހަރުގެ އެ މުއްދަތުގައި 4.2 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް ބަޖެޓު ޑެފިސިޓު އެރިއެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރާއި 2021 ވަނަ އަހަރުގެ އެ މުއްދަތުގައި ބަޖެޓު ޑެފިސިޓުވަނީ 2 ބިލިއަނަށްވުރެ މަތިވެފައެވެ.

މިހިސާބުތަކުން އެނގެނީ ދައުލަތުގެ ފައިސާ ޚަރަދުކުރުމުގައި ކުރިއަށްވުރެ ޒިންމާދާރު ސިޔާސަތެއް ތަންފީޒުވަމުންދާ ކަމެވެ. ބެލެހެއްޓުންތެރިކަމާއެކު ކަންކަން ނިންމައި، ދައުލަތުގެ ފައިސާ އިސްރާފުކުރުން ކުޑަކުރެވި، ތަރައްޤީގެ މަޝްރޫޢުތައް ހިންގުމަށް އިސްކަންދޭނެ ތަރުތީބެއް އެކަށެއެޅި ކަންކަން ނިންމުމަށް އަމާޒުހިފިފައިވެއެވެ.

ރައީސް ޑރ.މުޢިއްޒު ވެރިކަމާ ހަވާލުވެވަޑައިގެންނެވިއިރު ރާއްޖޭގެ އިޤުތިޞާދަށް އިތުބާރު އޮތީ ވަރަށް ބޮޑަށް ހީނަރުވެފައެވެ. ކްރެޑިޓު ރޭޓިން އެޖެންސީތަކުން ރާއްޖޭގެ ރޭޓިން ދަށްކޮށްފައިވެއެވެ. މާލީ އިދާރާތަކުން ނެރޭ ކޮންމެ ރިޕޯޓެއްގައިހެން ރާއްޖޭގެ އިޤުތިޞާދުގެ ނާޒުކުކަން ފާހަގަކުރުމާއެކު، ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުތަކުގެ ސަބަބުން އިޤުތިޞާދުގެ އިސްތިޤުރާރު (ސްޓެބިލިޓީ)އަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކުރާކަން އައީ ފާހަގަކުރަމުންނެވެ. އެންމެ ބޮޑަށް ފާހަގަކުރަމުން އައި އެއްކަމަކީ ދިވެހި ރުފިޔާގެ އަގު ދަށްވުމެވެ. ޑޮލަރުގެ އަގު އުފުލެމުންދިއުމެވެ.

ވެރިކަމުގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ދުވަހުން ފެށިގެން ރައީސް ޑރ.މުޢިއްޒުވަނީ ފައިސާ ޗާޕުކުރުން ހުއްޓުމަކަށް ގެންނަވާފައެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ފައިސާގެ ބާޒާރުގައި ދިވެހިރުފިޔާގެ އަގު ސްޓޭބަލްވެ މަޑުމަޑުން އުފުލި ޑޮލަރުގެ އަގު ދަށްވާންވަނީ ފަށާފައެވެ. އެއާއެކު އިޤުތިޞާދުގެ ވޮލިޓިލިޓީ ކުޑަކުރެވިފައިވެއެވެ.

އިޤުތިޞާދެއް ހިނގައިގަތުމަށް އެންމެ ބޭނުން އެއް ކަމަކީ އިންވެސްޓުމެންޓުތައް އިތުރުވުމެވެ. ރާއްޖެފަދަ ބޭރުން މުދާ އިމްޕޯޓުކުރުމަށް ބަރޯސާވާ ޤައުމަކަށް ބޭރުން ރައުސުލްމާލު އެތެރެކުރާނެ ފޮރިން ޑައިރެކްޓު އިންވެސްޓުމެންޓުތައް ރާއްޖެއަށް އައުން ބޭނުންތެރިއެވެ. އަދި އިޤުތިޞާދު ސިންދަފާތުކޮށް ތަފާތު އައު ސިނާއަތްތައް ފަށައިގަނެވި އެ ދާއިރާތަކުން ބޭރުގެ އިންވެސްޓުމެންޓުތައް ގެނެވުމަކީ ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ.

މިދެންނެވި މަންޒޫރުން ބަލާއިރު ފާއިތުވި 6 މަސްތެރޭގައި ކުރީގެ އެތައް ސަރުކާރަކަށް ފަށައިނުގަނެވުނު ކަންކަން ފެށުމަށް ބޭނުންވާ ބިންގާތައް މި ސަރުކާރުންވަނީ އަޅާފައެވެ. އެއީ އުތުރުގައި ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބޮޑު އަމިއްލަ ތެޔޮ ވިޔަފާރި ވިޓޯލްއާއެކު ފަށައިގަންނަ ބަންކަރިންގެ ޚިދުމަތްކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ކ.ފުނަދޫގައި އިންޓަނޭޝަނަލް ފްރީޒޯން އޮތޯރިޓީ (އިފްޒާ)ގެ ބައިވެރިވުމާއެކު ފަށައިގަންނަ މޯލްޑިވްސް ފައިނޭންޝަލް ސާވިސަސް އޮތޯރިޓީ ކަމަށްވީ ނަމަވެސް، އައްޑޫގައި ފެށިގެންދާ ހަންކެޑެ މަޝްރޫޢުކަމަށްވީ ނަމަސް، މިހުރިހާ މަޝްރޫޢުތަކަކީ ރާއްޖޭގެ އިޤުތިޞާދަށް ހެޔޮ ބަދަލުތަކެއް ގެންނާނެ ބޭރުގެ އިންވެސްޓުމެންޓުތަކެވެ.

އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓަރު މުޙައްމަދު ސައީދު ވިދާޅުވެފައިވަނީ މިކުރެވެމުންދާ މަސައްކަތްތަކުގެ ތެރެއިން އިޤުތިޞާދަށް އިތުބާރު އިއާދަވެފައިވާ ކަމަށެވެ. އަދި މިއިން ކޮންމެ މަޝްރޫޢަކާއެކު ރާއްޖޭގެ ޙާލަތު އިންޤިލާބުވުމަށް މަގުފަހިވާނެ ކަމަށެވެ. ފެންނަ ލިސާންތަކުން އެ ވާހަކަފުޅަކީ ތެދުފުޅެއްކަމަށް ބުރަވެވެއެވެ.

ރައީސް ޑރ،މުޢިއްޒު ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވީ ވަރަށް ބޮޑެތި ވައުދުތަކެއް ވެވަޑައިގެންނެވެ. ގިނަ ވެރިންގެ އުސޫލަކީ ބޮޑެތި ވައުދުތައް ފުއްދެވުން ދައުރުގެ ފަހުކޮޅަށް ފަސްކުރެއްވުމެވެ. ނަމަވެސް ރައީސްގެ ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ 6 މަސް ފާހަގަވީ ވައުދުތައް ފުއްދެވުމަށް މަސައްކަތްތައް ހަލުއިކޮށް ފެށިގެން އައި 6 މަހުގެ ގޮތުގައެވެ. އެގޮތުން އެމަނިކުފާނުގެ މައިގަނޑު އެއް ވައުދުފުޅުކަމަށްވާ ރާއްޖޭގައި ތިބި ބޭރުގެ ސިފައިން އަނބުރާ ފޮނުވައިލެއްވުމުގެ މަސައްކަތް އިންތިޚާބީ ރައީސްގެ ހައިސިއްޔަތުން ފެއްޓެވިއެވެ. މިހާރު އެ ވައުދުފުޅުވަނީ ފުއްދަވާފައެވެ.

ސިއްހީ ކުއްލި ހާލަތުގައި ބަލިމީހުން އުފުލުމަށް އެއާ އެމްބިއުލާންސް ތައާރަފުކުރެއްވުމަކީ ރައީސްގެ ބޮޑު ވައުދުފުޅެކެވެ. އެމަނިކުފާނުވަނީ ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ 3 މަހުގެ ތެރޭގައި އެ ވައުދުފުޅު ފުއްދަވާފައެވެ. މިހާރު މޯލްޑިވިއަންއިން މަސައްކަތްކުރަމުންދަނީ ވައިޑް ބޮޑީ އެއާކްރާފްޓު ގެނެސް އެ ކުންފުނިން ބޭރުގެ އިތުރު މަންޒިލުތަކަށް ދަތުރު ފެށުމަށް ރައީސް ވެވަޑައިގެންނެވި ވައުދުފުޅު ފުއްދެވުމަށެވެ. އެކަމަށް ބޭނުންވާ މަތިންދާބޯޓުތައް ހޯދުމުގެ މަސައްކަތް މިހާރު ދަނީ ކުރިއަށެވެ.

ރާއްޖޭގެ އިޤުތިޞާދީ ސަރަހައްދު 24 ގަޑިއިރު ބެލެހެއްޓޭނެ ނިޒާމެއް ޤާއިމުކުރެއްވުމަށް ވެވަޑައިގެންނެވި ވައުދުފުޅު ފުއްދެވުމަށް ތުރުކީން ޑްރޯނުތަކެއް ރާއްޖެއަށް ގެންނަވައި އެތަކެތި މެދުވެރިކޮށް ރާއްޖޭގެ ބިޔަ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު 24 ގަޑިއިރު ބެލެހެއްޓުމުގެ މަސައްކަތް ދިވެހި ސިފައިން މެދުވެރިކުރައްވައި އެވަނީ ފައްޓަވާފައެވެ. އަދި ސިފައިންގެ ޤާބިލުކަން އިތުރުކުރުމަށް ބޭނުންވާ އިތުރު ވަސީލަތްތައް ޤާއިމުކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތް ސަރުކާރުން އޮތީ ފަށާފައެވެ.

ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ 100 ދުވަހުގެ ވައުދުތަކުގެ ގޮތުގައި އެކުލަވައިލެއްވި ހަފުތާ 14 މަގުޗާޓުގައި ހިމެނުނު ކަންކަމުގެ ތެރެއިން ހުރިހާ ކަމެއްހެން އެ ކަންކަން ހާސިލުކުރުމަށް ކަނޑައެޅުނު ތާރީޚުތަކުގައި އެކަންކަމަށް އިސްކުރެވުނު ވުޒާރާތަކުންވަނީ ނިންމާފައެވެ. ފަށަން ހުރި ކަންކަން ފަށައި، ނިންމަން ހުރި ކަންކަން ނިންމައި، ނަތީޖާ ނެރެދީފައެވެ. އެއީ ރައީސް ބޭނުންފުޅުވި ގޮތެވެ. ފާއިތުވި ދައުރުގެ އެންމެ ފަހު ދުވަސްކޮޅުގައި ފުރަތަމަ 100 ދުވަހުގެ ވައުދުތައް ފުއްދަން އުޅުނުހެން ކަންކަން ފަސްކުރެއްވުމަށް ރައީސް ނޫޅުއްވައެވެ.

ފާއިތުވި ފަސް އަހަރުގެ ދައުރަށް ބަލާނަމަ އެންމެ ފުރަތަމަ ދުވަހުން ފެށިގެން އެއިރުގެ އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކަށް ތަފާތު ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލާންޖެހުނެވެ. 2018 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބު ނިމުމާއެކު، އެއިރުގެ އިދިކޮޅު ލީޑަރު ތަހުގީގީ އިދާރާތަކަށާއި ޖަލަށް ކޫއްތައި ދަމަން ފެށިއެވެ. އިދިކޮޅު ޕާޓީތަކުގެ އިސްސަފުގައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުންގެ އިސްތަށިފުޅުގައި އެކި ތުހުމަތުތައް އަޅުވައިގެން ތަހުގީގުތައް ފަށައި އެ ބޭފުޅުންނަށް ކުރިމަތިކުރެވޭން ހުރިނަމަ ހުރި ދުއްތުރާއެއް ކުރިމަތިކުރިއެވެ. ޚުދު މިހާރުގެ ރައީސަކީވެސް ތަފާތު އެތައް ފަހަރެއްގެ މަތިން އެކި ތަހުގީގީ އިދާރާތަކަށް ދަމައި ޝަރީޢަތަށް މައްސަލައެއް ހުށަހަޅައިގެން ކޯޓަށް ގެންދެވި ބޭފުޅެކެވެ.

ޑިމޮކްރަސީ ފަހަތަށް ގޮސް އަނިޔާވެރިކަން އިއާދަވާނެކަމަށް ބުނެ އިދިކޮޅު އެމްޑީޕީން ކިތަންމެ ވާހަކައެއް ދެއްކި ނަމަވެސް އެމްޑީޕީގެ ފަސް އަހަރުގެ ވެރިކަމުގައި ފެނުނު ފަދަ މަންޒަރުތަކެއް ރައީސްގެ ވެރިކަމުގައި ނުފެނެއެވެ. އިދިކޮޅު ލީޑަރުން މިނިވަންކަމާއެކު ސިޔާސީ ހަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަންނަވަނީއެވެ. އެ ބޭފުޅުން ކޯޓުތަކަށާއި ތަހުގީގީ އިދާރާތަކަށާއި ޖަލުތަކަށް ގެންދަވައި ބަންދުކުރައްވައި ނުހައްދަވައެވެ.

އެހެނިހެން މިނިވަންކަމަށް ބަލާއިރު، މަދަނީ ހައްގުތަކަށް އުނިކަމެއް އަންނާނެކަމެއް ސަރުކާރުން ނުކުރެއެވެ. ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން ތަންމިނަށް އެބައޮތެވެ. ރައީސަށާއި ސަރުކާރަށް ފާޑުކިޔަން ބޭނުން މިންވަރަކަށް ފާޑުކިޔަނީއެވެ. ސިޔާސީ ހަރަކާތްތައް ހިންގުމުގެ މިނިވަންކަމަށް އުނިކަމެއް ނުގެނެއެވެ. އެންމެ ހާދިސާއެއްގައި ނޫނީ ސިޔާސީ ހަރަކާތެއް ހުއްޓުވުމަށް ފުލުހުން ހަރަކާތްތެރިވި މަންޒަރު ނުފެނެއެވެ. އެ މައްސަލަވެސް ރައީސް ބައްލަވައި އެކަން ތަކުރާރުނުވާނެހެން ފިޔަވަޅުތައްވަނީ އަޅުއްވާފައެވެ.

ފާއިތުވި 6 މަސްދުވަަހަށް ބަލާއިރު ފެންނަނީ ވެވަޑައިގެންނެވި ވައުދުފުޅުތައް ފުއްދެވުމަށް މަސައްކަތްކުރައްވާ މަންޒަރެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން ގޮންޖެހުން ބޮޑު ދުވަސްވަރެއްގައިވެސް އިސްލާހީ މަސައްކަތްކުރައްވާ މަންޒަރެވެ. ފެންނަނީ އުންމީދެވެ. މި 6 މަސްދުވަހަކީ މުސްތަޤުބަލުގެ ދުރުމީގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރާނަމަ، ކުރިއަށް އޮތީ ތަނަވަސްކަމާއި ފުދުންތެރިކަން ލިބޭނެ 4 އަހަރާއި 6 މަސްކަމަށް ނިމުތަކުރެވިދާނެއެވެ.