އިންތިޚާބާ ދިމާކޮށް ރައްޔިތުންނާ ގުޅުންހުރި ކަންކަން ކުއްލިއަކަށް ފެށުން، ޤާނޫނީ ހައްލެއް ނެތް؟
ރާއްޖޭގެ ގާނޫނު އަސާސީ ބުނާގޮތުން ދިވެހި ދައުލަތުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ފެށިގެން އަންނަނީ ރައްޔިތުންގެ ކިބައިންނެވެ. އަދި މިބާރުތައް ދެމި އޮންނާނީ ރައްޔިތުންގެ ކިބައި ގައެވެ. ދައުލަތް ހިންގުމަށް ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން 50 އިންސައްތައަށް އަށް ވުނެ މަތިން ވޯޓު ލިބޭ މީހަކާ ދައުލަތުގެ ބާރުތައް، އެ ރައްޔިތުން އެދޭގޮތަށް ނުވަތަ ރައްޔިތުންނަށް އެންމެ ފައިދާވާ ގޮތަށް ހިންގުމުގެ ބާރު ހަވާލުކުރެއެވެ.
ވެރިކަމުގައި ހުންނަ ވެރިމީހާ ކަމުނުދާ ނަމަ ކޮންމެ ފަސް އަހަރަކުން، އެމީހަކު ބަދަލުކުރުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންނަށް ގާނޫނު އަސާސީއިން ލިބިދެއެވެ. ފަސް އަހަރުގެ ދައުރެއް، އާރާއި ބާރާއެކު ރައްޔިތުން ހަވާލުކުރުމުން، ގާނޫނަކަށް ގަވާއިދަކަށް ބެލުމެއް ނެތި، އެހެން ގޮތަކަށް ދަންނަވާނަމަ ހިތުހުރިހާ ގޮތަކަށް ވެރިކަން ކުރުމަށްފަހު، ދެވަނަ ދައުރު ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ފަށައެވެ. އަނެއްކާ ވެސް މަގާމަށް އާދެވުނު ގޮތް ހަނދާނަށް އައިސް، ލޯބިވެރިން ހަނދު އަތަށް ލައިދޭ އުސޫލުން އިންތިޚާބަށް މަދު ދުވަސްކޮޅަކަށް ވުމުން ރައްޔިތުންނަށް އެންމެ ބޭނުން ޖެހިފައިވާ ރައްޔިތުންނާ ސީދާ ގުޅުންހުރި ކަންކަން ގާނޫނާ ގަވާއިދަކަށް ބެލުމެއް ނެތި އަމިއްލަށް ގޮތް ނިންމައި ތަންފީޒުކުރަން ފަށައެވެ.
މި ކަން މީގެ ކުރިން ނުކުރާހާ ހާމަކަން ބޮޑުކޮށް މިދައުރުގައި ކުރަމުންދާ ކަމަށް ފެންނަން ހުރި ހެކިތަކަށް ބަލައި ބުނެވިދާނެއެވެ. އެގޮތުން، ވެރިކަމުގެ ދައުރު ނިމެން ގާތްވެ، އިންތިޚާބު ބޯމަތިވުމުން ރައްޔިތުންނާ ގުޅުންހުރި ބޮޑެތި ކަންކަން ކުއްލި ކުއްލިއަށް ނިންމަމުންދަނީ އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެވައުދުތައް ފުއްދުމަށް ބޭނުވާ ފައިސާ ދައުލަތަށް ލިބެން އޮތީ ކޮން ގޮތަކަށް ކަން މިހާތަނަށް ހާމަކޮށްފައި ނުވެއެވެ.
ދިވެހި ދައުލަތުގެ ބަޖެޓު ދަރަނި 8 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް އަރައިފައި ވަނިކޮށް އެކަމަށް އެއްވެސް ވަރަކަށް ބަލާލުމެއް ނެތި އަދި އެދަރަނި ހޯދޭނެ ގޮތެއް ހާމަނުކޮށް ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގެ ދެވަނަ ބުރަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހް ވަނީ ގިނަ ނިންމުންތަކެއް ތަންފީޒުކުރުމަށް ނިންމައި އަދި އާ ވައުދުތަކެއް ވެވަޑައިގެންފައެވެ. 2018 ވަނަ އަހަރު ވެވަޑައިގެންނެވި ވައުދުތައް ވެސް އަދި ވަނީ ނުފުއްދިއެވެ.
ރިޔާސީ އިންތިޚާބު ބޯމަތި ވުމުން ރައީސް އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހް ކުރައްވަން ނިންމެވި ކަންކަމާއި ވެވަޑައިގެންނެވި ބައެއް ވައުދުތަކުގެތެރޭގައި:
- - މުއްސަންޖެއް ފަގީރެއް ނުބަލައި ރައްޔިތުންނަށް ބިންލިބޭނެ ކަމަށް ބުނި.
- - ރަށުން ބޭރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ޕްރިންސިޕަލުންގެ ހައުސިން އެލަވަންސް 7،000 އަށް ބޮޑުކުރާނެ ކަމަށް ބުނި.
- - އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންގެ އިނާޔަތް 7000 ހަށް ބޮޑުކުރާނެކަމަށް ބުނި.
- - ކޮވިޑް ލޯނުގެ އިންޓްރެސްޓު ކަނޑާލާނެކަމަށް ބުނި.
- - ކަރަންޓުގެ އަގު ފްލެޓު ރޭޓަކަށް ބަދަލުކުރާނެކަމަށް ބުނި.
- - މަހުގެ އަގު 25 އަހަށް ބޮޑުކުރަން ބުނި.
- - އެސްއެމްއީ ބޭންކުން ދޫކުރި ކޮވިޑު ލޯނުގެ އިންޓަރެސްޓު ކަނޑާލައި، އަނބުރާ ދައްކަންޖެހޭ މުއްދަތު 10 އަހަރަށް ހަދަންނިންމި.
- - ޝަރުއީ ދާއިރާގެ މުވައްޒަފުންގެ ވޭތުވި ހަތަރު އަހަރުގެ މުސާރައިގެ ކުރިއެރުން އަންނަ މަހު ދޭން ނިންމި.
- - ވިނަރެސް ފްލެޓުތަކުގެ ޑައުންޕޭމަންޓާއި ކުލި ކުޑަކޮށްދޭނެ ކަމަށް ބުނި.
- - މާލޭގައި ދިރިއުޅޭތާ 20 އަހަރުވެފައިވާ ހުރިހާ ރައްޔިތުންނަށް ގޯއްޗާއި ފްލެޓު ދޭންބުނި.
- - އާ ތެލަސީމިއާ ސެންޓަރަކާއި, ބްލަޑް ސާވިސްގެ އާ އިމާރާތެއް އަޅަން ނިންމި.
- - ބޯންމެރޯ ޓްރާންސްޕްލާންޓް ހަދަން ފަސް މީހަކު ބޭރަށް ފޮނުވަން ނިންމި.
- - އޮކްޓޯބަރު މަހުން ފެށިގެން ކައުންސިލް މުވައްޒަފުންނަށް އެލަވަންސް ދޭން ނިންމި.
- - ރިސޯޓުތަކުގެ ކުލީގެ ޖުރީމަނާއިން 4 ބިލިއަން ރުފިޔާ މާފުކުރަން ނިންމި.
- - ޝަރުއީ ދާއިރާގެ މުވައްޒަފުންނަށް ދެމުން އައި ސްޓެޕް އެލަވެންސް ނުދީ ފަސް އަހަރު ކުރުމަށްފަހު، އެ އަލަވެންސް އަލުން ދިނުމަށާއި، ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގެ އެލަވެންސްވެސް ދޭން ފަށަން ނިންމި.
- - ސްޓޫޑެންޓް ލޯން މާފް ކުރާނެ ކަމަށް ބުނި.
- - ނުރައްކާތެރި ކުށްވެރިންތަކެއް ގަވާއިދާ ޚިލާފަށް މުޖުތަމައުއަށް ދޫކޮށްލި.
- - މަޖިލީހުގެ ބަހެއް ނެތި އެކިފަރާތްތަކުގެ އަތުން ލޯނު ނެގި.
"މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން އެދުނީމާ ފައިސާ ދޭނެ ކިތަންމެ ފަރާތެއް އެބަހުރި، މާލީ މުއައްސަސާތަކުން. މާލީ އިދާރާތަކުން ލޯނު އެ ދެނީ އެހެންވެގެން. އެ ފައިސާ ދެއްކޭނެކަން އެބޭފުޅުންނަށް އެނގޭތީ. މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި އިންތިހާބު އަދި ކުރެވޭ ކަމަކުން ގެއްލިއްޖެ ނަމަ މި ގައުމު ބަނގުރޫޓުވެގެން ދާތަން އަޅުގަނޑަށް ފެނޭ،" ރައީސް ވިދާޅުވި އެވެ.
"މިހާރު އެކުރާކަމަކީ ދައުލަތް ހުސްކޮށްލަނީ. ލާރި ހުސްކޮށްލަނީ ތަންތަނަށް ބަހާ މީހުންގެ މުސާރަތަށް ބޮޑުކޮށް ލިބެން ހުންނަ ލާރި މާފުކޮށް. އެގޮތަށް އިބޫ އެވިދާޅުވީ ތިމަންނާ ނުހޮވިއްޖެއްޔާ ގައުމު ބަނޑަށް ޖެހޭނެއޭ. އެކަން ކަމަކީ އަސްލު މިހާރު ނުކުރެވޭނެ ކަންކަން. ކަނޑައެޅިގެން ނުބައި ނިޔަތުގައި ކުރާކަމެއް. އެ އިޝޫ ރެއިޒްވާން އެބަޖެހޭ. ވެރިކަން ބަދަލުވުމުގެ އިންތިގާލީ މަރުހަލާއާ ބެހޭ ގާނޫނެއް އެބައޮތް. އޭގައި އޮންނަ ގޮތަށް އެކަންކުރަން ވާނީ." މަޝްހޫރު ގާނޫނީ ވަކީލާ އައިޝަތު އާޒިމާ ޝަކުރޫ ވިދާޅުވިއެވެ.
ގައުމުގެ އިގްތިސާދު އަނދަވަޅަކަށް ވެއްޓެމުންދާ މި ދަނޑިވަޅުގައި ދައުލަތުގެ ފިނެންސް މިނިސްޓަރު އިބްރާހިމް އަމީރު އެއްވެސް ވަރަކަށް އެކަމާމެދު ބަސް ނުބުނެ ހުންނެވާ ހުންނެވުމަކީ ކަނޑައެޅިގެން ގާނޫނު އަސާސީއާ ޚިލާފް ކަމެއް ކަމަށް ރާއްޖޭގެ ކުރީގަ ފައިނެންސް މިނިސްޓަރުކަން ކުރެއްވި ބޭފުޅަކު "ދިޔަރެސް" އަށް ވިދާޅުވިއެވެ. އެބޭފުޅާގެ އެންމެ ބޮޑު ކަންބޮޑުވުމަކީ އެހެން ދައުލަތްތަކުން މި ފަސް އަހަރު ނެގި ލޯންތަކުގެ އަދަދާއި އެލޯނުތަކަށް ދައްކަންޖެހޭ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓު ތަކުގެ ތަފާސް ހިސާބުތައް ފިނެންސް މިނިސްޓްރީން ފެންނަން ނެތުމެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ވެރިކަން ބަދަލުވެ އެކަމުގައި ބޮޑު ގޮން ޖެހުމެއް ރާއްޖެ އަށް ކުރިމަތިވެދާނެ ކަން އެބޭފުޅާ ފާހަގަ ކުރެއްވިއެވެ.
ވެރިކަމުގެ ބާރު އޮންނަ ދުވަސްވަރު ރައްޔިތުންނަށް ވެވަޑައިގެންފައިވާ ވައުދުތަށް ނުފުއްދަވައި އިންތިޚާބު ބޯމަތިވުމުން ވެރިކަމުގައި ހުންނަވާ ބޭފުޅަކު ގާނޫނުތަކާ ޚިލާފަށް އަމިއްލަ އަށް ގޮތް ނިންމާ މައްސަލައާ ގުޅިގެން ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ މާހިރެއް ކަމަށްވާ އާތިފް ޝަކޫރު ވިދާޅުވީ ފުރަތަމަ ބުރާއި ދެވަނަ ބުރާ ދެމެދު ނޫނަސް، އިންތިޚާބާ ކައިރިކޮށް ކުރަމުންދާ ގިނަ ކަންތައް ތަކާއި، އެއަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި ހިމެނިފައި ނުވާ ކަންކަން ކުރުމަކީ ރަނގަޅު ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ. އަދި ފާއިތުވި ބައެއް އިންތިޚާބުތަކުން އެނގިގެން ދިޔައީ ރައްޔިތުން ވޯޓު ދެނީ ވާ ވައުދަކަށް ނޫންކަމަށެވެ.
ޖިހާދު ވިދާޅުވީ "މިހާރު މިފެންނަނީ ދެން އަންނަ ސަރުކާރަކަށް އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރެވޭނެ ގޮތަށް އެމެންޓަލިޓީގައި ކަންކަން ނިންމަމުންދާތަން. އޭނަ ވެރިކަމާ ހަވާލުވާކަމުގައި ވާނަމަ އެކަހަލަ ކަމެއް ނުކުރާނެ ދެއްތޯ. އެހެންވީމާ ދެން އަންނަ ސަރުކާރަކަށް އޮބި ނޯންނަ ވަރަށް ނުކަތާ ވަރަށް ދަރަނި އަޅުވާފަ ދާގޮތަށް މިހާރު އެތައްޔާރުވަނީ އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ. ޑެސްޕަރޭޓް ވެގެން އެކަން އެކުރައްވަނީ. ރައްޔިތުންގެ ކުރިމަތީގާއި އެގޮތަށް ވައުދު ވިޔަސް ރައްޔިތުންނަށް މިހާރު އެނގިވަޑައިގަންނަވާ ކީއްކަން އެކުރައްވަނީ. އޭގެއިން ލިބޭނެ ވޯޓެއް ނޯންނާނެ. ރައްޔިތުން މިހާރު ވަރަށް ހޭލުންތެރި." ކަމަށެވެ.
މިފަދަ ކަންކަމަކީ ދެން އަންނަ ސަރުކާރެއް ބަނގުރޫޓް ކޮށްލަން ކުރާކަމެއް ކަން ފާހަގަ ކުރައްވައި ޖިހާދު ވިދާޅުވީ ރައީސް އިބްރާހިމް އަމިއްލަފުޅަށް ތިމަންނާ ނުހޮވިއްޖެ ނަމަ ގައުމު ބަނގުރާނެ ކަން އެމަނިފާނު އަމިއްލަފުޅަށް އެއްބަސްވެވަޑައިގެންފައިވާ ކަމަށެވެ.
ގާނޫނު އަސާސީގެ 97 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނާ ގޮތުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ޤާނޫނެއްގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޓެކްސް ނެގުމާއި ޚަރަދު ކުރުން މެނުވީ ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތުން އަންނަނިވި ކަންކަމުގެ ތެރެއިން ކަމެއް ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
- (ހ) ދައުލަތުގެ މުދަލާއި ފައިސާ ޚަރަދުކުރުމާއި ހޭދަކުރުން.
- (ށ) ދައުލަތަށް އާމްދަނީއެއް ހޯދުމަށް އެއްވެސް ޓެކުހެއް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އެއްޗެއް ނެގުން.
- (ނ) ލޯނުގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގޮތަކުން މުދަލާއި ފައިސާ ހޯދުމާއި ޤަބޫލުކުރުނ.ް
- (ރ) ދަރަނި އަދާކުރާނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަން ދައުލަތުގެ ނަމުގައި ދިނުން.
ތަރައްގީ ވެފައިވާ ބައެއް ގައުމުތަކުގައި ވެރިކަމުގެ ދައުރު ހަމަވާން ދުވަސްކޮޅަކަށް ވުމުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ފިނެންސް މިނިސްޓަރު މަގާމުގެ މައްސޫލިއްޔަތުން އެކަހެރިވެއެވެ. އަދި ސަރުކާރު ހިންގުން ސިވިލްސާވިސްގެ ބެލުމުގެ ދަށުން އާ ރައީސެއް އައްޔަނު ވަންދެން ހިންގައެވެ. މި ގޮތަށް އެގައުމު ތަކުން އަމަލުކުރަނީ ކޮރަޕްޝަނަށް މަގުފަހިވާ ކަންކަމުން ގައުމު ސަލާމަތް ކުރުމުގެ މަގުސަދުގައެވެ. ރާއްޖެއަށް ވެސް މިވަނީ އެފަދަ ނިޒާމެއް ބޭނުންވެފައެވެ.
