އިޤުތިޞާދުތައް ފުނޑި އިންދިރާސްވަނީ ކިހިނެއް؟

ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތައް ފުނޑި އިންދިރާސްވުމަށް ވަރަށް ގިނަ ސަބަބުތައް މެދުވެރިވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހަރުދަނާކަމެއް ނެތް ސިޔާސަތުތަކާއި، ތަބީއީ ކާރިސާތަކާއި، ޤައުމުތަކުގެ ބޭރުން ކުރިމަތިވާ ކާރިސާތަކާއި ކޮރަޕްޝަނަކީ ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތައް ފުނޑޭނެ ކަންކަމެވެ. ހަމައެހެންމެ މުއައްސަސަތާކާއި ވެރިކަން ހިންގާ ގޮތަކީވެސް އިޤުތިޞާދުތައް އިންދިރާސްވުމަށް މެދުވެރިވާ ސަބަބުތަކެވެ.

އެންމެ ގިނައިން ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތައް ފުނޑުމަށް މެދުވެރިވާ އެއް ސަބަބަކީ ސަރުކާރުތަކުން ގެންގުޅޭ ސިޔާސަތުތަކެވެ. އެގޮތުން ވަސީލަތްތައް ބެހުމުގައި ތަރުތީބަކާއި ހަމައެއް ނެތުމާއި، އާންމު ދަރަނި އިންތިހާއަށް ބޮޑުވުމާއި، އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް އުމްރާނީ ވަސީލަތްތަކަށް އިންވެސްޓުނުކުރުން ފަދަ ކަންކަމަކީ އިޤުތިޞާދުތައް އިންދިރާސްވުމަށް މެދުވެރިވާ ސަބަބުތަކެވެ.

ވެނެޒުއާލާގެ އިޤުތިޞާދު އިންދިރާސްވެދިޔަ ގޮތާ ގުޅޭ ގޮތުން އެމް. ހަޑަސަން 2018 ވަނަ އަހަރު ލިޔުއްވި ދިރާސާއެއްގައި އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވީ ވެނަޒުއޭލާގައި މުދަލުގެ އަގުތައް ހިފަހެއްޓުމާއި، އަމިއްލަ ވިޔަފާރިތައް ސަރުކާރަށް ނެގުމުގެ ސިޔާސަތު ތަންފީޒުކުރުމުގެ ސަބަބުން އެ ޤައުމުގެ އިޤުތިޞާދު ފެއިލްވި ކަމަށެވެ.

ހަމައެހެންމެ، ޒިމްބާބްވޭގައި 2000 ގެ ކުރީކޮޅުގައި ތަންފީޛުކުރި ބިމުގެ ސިޔާސަތުތަކުގެ ސަބަބުން އެ ޤައުމުގެ އިޤުތިޞާދަށް ކުރި ނޭދެވޭ އަސަރާ ގުޅޭ ގޮތުން އެސް. ބެނެޓު 2011 ވަނަ އަހަރު ޝާއިއުކުރެއްވި، "ދަ ޒިމްބާބްވޭ ލޭންޑް ރިފޯމް ޕްރޮގުރާމް: އިމްޕެކްޓްސް އޮން އެގްރިކަލްޗާ އެންޑް ދި އިކޮނޮމީ"ގައި އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވި ގޮތުގައި އެ ސިޔާސަތުގެ ސަބަބުން އެ ޤައުމުގެ ދަނޑުވެރިކަން ހީނަރުވެ ޖުމްލަކޮށް މުޅި އިޤުތިޞާދު ފުނޑި އިންދިރާސްވެ އިޤުތިޞާދީ އުފެއްދުންތެރިކަން ދަށަށް ދިޔައެވެ.

ތަބީއީ ކާރިސާތަކަކީވެސް ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތަކަށް އިއާދަނުކުރެވޭ މިންވަރުގެ ގެއްލުން މެދުވެރިކުރުވާ ކަންކަމެވެ. ބޮޑެތި ތޫފާނާއި ނަގޫރޯޅިއާއި ބިންހެލުމަކީ އެކަންކަމުގެ ސަބަބުން ޤައުމުތަކުގެ އުމްރާނީ ވަސީލަތްތައް ސުންނާފަތިވެ، ސަޕްލައި ޗެއިނަށް ލޮޅުން އަރައި، ފުޅާދާއިރާއެއްގައި އިޤުތިޞާދީ ގެއްލުމާއި ހަލާކު ފަތުރައިލާ ކަންކަމެވެ.

އެމެރިކާގެ ފެޑެރަލް ރިޒާވް ބޭންކުން 2018 ވަނަ އަހަރު އާންމުކުރި ރިޕޯޓެއްގައި ފާހަގަކުރީ 2017 ވަނަ އަހަރު ޕޯޓަ ރީކޯއަށް އެރި ހަރިކޭން މާރިއާގެ ސަބަބުން 90 ބިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ގެއްލުން ލިބުނު ކަމަށެވެ.

ޖަޕާނުގެ މަރުކަޒީ ބޭންކުން ބުނި ގޮތުގައި 2011 ވަނަ އަހަރު ޖަޕާނަށް އެރި ބިންހެލުމާއި ސުނާމީގެ ސަބަބުން އެ ޤައުމުގެ އިޤުތިޞާދަށް ވަރަށް ބޮޑު ގެއްލުމެއް ކުރިމަތިވެ އިޤުތިޞާދީ ތަދުމަޑުކަމެއް (ރިސެޝަން) އެ އަހަރުގައި ކުރިމަތިވި ކަމަށެވެ.

ބައިނަލްއަޤުވާމީ ވިޔަފާރީގެ ތަރުތީބުތަކަށް އަންނަ ކުއްލި ބަދަލުތަކާއި، ބައިނަލްއަޤުވާމީ ބާޒާރުގައި މުދަލުގެ އަގު އުފުލުމާއި، ދޭދޭ ޤައުމުތަކުގެ މެދުގައި ހިނގާ ހަމަނުޖެހުންތަކުގެ ސަބަބުން ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކުރެއެވެ.

މިފަދަ ނޭދެވޭ އަސަރުގެ އެއް މިސާލުކަމަށް ޖޭ ޖެންސަން 2010 ވަނަ އަހަރު ލިޔުއްވި "ދަ އިމްޕެކްޓް އޮފް ދަ ސޯވިއެޓް ޔޫނިއަންސް ކޮލެޕްސް"ގައި އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވި ގޮތުގައި ސޯވިއެޓް ޔޫނިއަން ރޫޅުމާއެކު، ކިއުބާއަށް ސޯވިއެޓު ދައުލަތުން ފޯރުކޮށްދެމުން އައި ސަބްސިޑީއާއި މާލީ އެހީތައް ހުއްޓި ފުން އިޤުތިޞާދީ ކާރިސާއެއް ކިއުބާއަށް ކުރިމަތިވިއެވެ.

ހަމައެހެންމެ 2014 ވަނަ އަހަރު ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި ތެލުގެ އަގު ދަށަށް ދިއުމާއެކު، ތެޔޮ ބޭރުކުރާ ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތަތަކަށް ވަރަށް ބޮޑު ކާރިސާއެއް ކުރިމަތިވެއެވެ. އެގޮތުން ނައިޖީރިއާއާއި ވެނެޒުއޭލާ ހިމެނޭހެން ތެލުގެ މައްޗަށް އިޤުތިޞާދު ބަރޯސާވެފައިވާ ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތަކަށް ވަރަށް ބޮޑު ހީނަރުކަން ކުރިމަތިވިކަމަށް އައިއެމްއެފްއިން 2016 ނެރުނު ރިޕޯޓެއްގައި ފާހަގަކުރިއެވެ.

އިދާރީ ފަސާދަ ނުވަތަ ކޮރަޕްޝަނަކީވެސް ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތައް ހީނަރުވެ، މުއައްސަސާތަކުގެ އިތުބާރު ނެތިވެ، އިންވެސްޓަރުންގެ އިންވެސްޓުމެންޓުތައް ޤައުމަތަކަށް އައުމަށް ހުރަސްއެޅޭ ކަމެކެވެ. ކޮރަޕްޝަންގެ ތެރޭގައި ރިޝްވަތު ދިނުމާއި ވައްކަންކުރުމާއި، އާއިލީ މީހުންނަށް މަޤާމާއި ތަނަވަސްކަން ދިނުން ހިމެނެއެވެ.

ޓްރާންސްޕޭރެންސީ އިންޓަނޭޝަނަލުން 2016 ވަނަ އަހަރު ނެރުނު ރިޕޯޓެއްގައި އެފުރިކާގެ ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތަކަށް ކޮރަޕްޝަނުން ކުރާ އަސަރުތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ފާހަގަކުރި އެއް ނުކުތާއަކީ އެންގޯލާއާއި ޑިމޮކްރެޓިކް ރިޕަބްލިކް އޮފް ކޮންގޯ ފަދަ ޤައުމުތަކުގެ އިޤުތިޞާދުތައް ހީނަރުވެ، ކުރިއެރުން މަޑުޖެހުމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ އެ ޤައުމުތަކުގައި އަށަގަނެ ބިންވަޅުނެގިފައިވާ ފަސާދައާއި އާއިލީ ވެރިކަމެވެ.

ފިސްކަލް ސިޔާސަތު ރަނގަޅަށް ނުހިންގެވުމަކީ އާމްދަނީގެ ގޮތުގައި ލިބޭ ފައިސާއަށްވުރެ ގިނަ ފައިސާ ޚަރަދުތަކަށް ހޭދަކުރުމުގެ ސަބަބުން ބަޖެޓު ޑެފިސިޓުތައް ބޮޑުވެ، ދައުލަތުގެ ޖުމްލަ ދަރަނި ބޮޑުވުމެވެ. މިކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މުދަލާއި ޚިދުމަތުގެ އަގުތައް އުފުލި، ފައިސާގެ އަގު ދަށްވެ، އާންމު ޚިދުމަތްތައް ހީނަރުވެއެވެ.

ޑީ އެސްމޮގްލޫ އަދި ޖޭ. އޭ ރޮބިންސަންގެ "ވައި ނޭޝަންސް ފެއިލް"ގައި ފިސްކަލް ސިޔާސަތު ރަނގަޅަށް ނުހިންގުމުގެ މިސާލެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެއްވީ 1990 ގެ ތެރޭގައި އާޖެންޓީނާގެ ދަރަނި ބޮޑުވެ ފިސްކަލް ސިޔާސަތުތައް ދޯހަޅިވެ ޚަރަދުކުރުން ދެމެހެއްޓެނެވި މިންގަނޑެއްގައި ނުހިފަހެއްޓި އިޤުތިޞާދު ފުން އަދަވަޅަކަށް ވެއްޓުނު ކަމެވެ.

ހަމައެހެންމެ ފިސްކަލް ސިޔާސަތު ދޯހަޅިވުމާއި ފަސާދައާއި ޓެކުހަށް ފިލުން އެއްވެ، 2009 ވަނަ އަހަރު ގުރީސް ބޮޑު އިޤުތިޞާދީ ކާރިސާއަކަށް ވެއްޓިގެންދިޔަ ކަމަށް މާހިރުން ފާހަގަކުރައްވައެވެ.

ޤައުމެއްގެ އިޤުތިޞާދު ބިނާވެފައި އޮންނަނީ ގިނަ ކަންތައްތަކެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެއިން އެއްވެސް ކަމެއް ރަނގަޅު ނޫން މިސްރާބަކަށް އަމާޒުހިފައިފިނަމަ އެކަމުގެ ސަބަބުން އިޤުތިޞާދު އަނދަވަޅަކަށް ވެއްޓުމުގެ އިހުތިމާލު އޮވެއެވެ. ސަރުކާރުތަކުގެ ޒިންމާއަކީ އިޤުތިޞާދަށް އަސަރުކުރުވަނިވި ކަންކަން ރަނގަޅު މިސްރާބުގައި ހިފަހެއްޓުމެވެ. ކަސިޔާރުވިޔަ ނުދިނުމެވެ. ޑިމޮކްރަސީއެއްގައި ރައްޔިތުންގެ ޒިންމާއަކީ ސިޔާސީން ހުށަހަޅާ ސިޔާސަތުތައް ވަޒަންކޮށް، އެއިން އިޤުތިޞާދު ރަނގަޅު މިސްރާބުގައި ހިފަހައްޓައިދޭނެ ސިޔާސަތުތައް ތަންފީޒުކުރެވޭނެ ފުރުސަތު ދިނުމެވެ.

ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުގެ ސިޔާސަތުތަކުގެ ތެރެއިން ދެމެހެއްޓެނެވި ގޮތެއްގައި ޤައުމުގެ އިޤުތިޞާދީ ކަންކަން ތަރުތީބުކުރެވޭނެ ސިޔާސަތުތަކެއް ރައްޔިތުން އިޚުތިޔާރުނުކޮށްފިނަމަ، ކައިރި މުސްތަޤުބަލެއްގައި އެ ޤައުމެއްގެ އިޤުތިޞާދު ފުނޑި އިންދިރާސްވެދާނެއެވެ. އަވައްޓެރި ސްރީ ލަންކާއިން ފެނިގެންދިޔައީ އެކަމުގެ ފުރިހަމަ ނަމޫނާއެކެވެ.